จากบ้านแก้วสู่ บ้านสักทอง

ประมาณเดือนกันยายน 2531 ได้มีผู้เสนอขายบ้านไม้สักทองชื่อ “บ้านแก้ว” เป็นบ้านไม้สักทองหลังใหญ่คู่กับบ้านประทับใจจังหวัดแพร่ ซึ่งเปิดให้บุคคลทั่วไปเข้าชมก่อนที่จะเป็น “บ้านแก้ว” นี้ ได้มีการรวมไม้เก่าที่ใช้ปลูกบ้านอยู่อาศัยมานานหลายปีอันเป็นไม้สักทองที่ปลูกอยู่ทางภาคเหนือ จำนวน 11 หลัง มาปลูกเป็นบ้านหลังเดียว รูปทรงเป็นทรงทางเหนือใต้ถุนมุงหลังคาสังกะสีชั้นล่างเป็นพื้นดินถมแน่นเพื่อใช้จอดรถส่วนตัว ทำให้ดูไม่สวยงามและได้ประโยชน์ใช้สอยไม่คุ้มค่า เจ้าของ “บ้านแก้ว”เองก็มีอายุมากแล้วสุขภาพไม่ค่อยดีนัก ลูกหลานก็แยกย้ายกันประกอบอาชีพและรับราชการอยู่ที่กรุงเทพฯ อันที่จริงเจ้าของบ้านแก้วมีความประสงค์จะขายให้ผู้อื่นแต่เมื่อขายไปแล้วไม้ที่มีคุณค่าทั้งหมดนี้จะถูกแปรรูปเป็นชิ้นเล็กชิ้นน้อยอย่างน่าเสียดาย จึงได้ขอร้องให้มูลนิธิศาสตราจารย์.ดร.อุกฤษ มงคลนาวิน  รับซื้อไว้เพราะเชื่อว่ามูลนิธิฯจะต้องรักษาสภาพของไม้ของ “บ้านแก้ว” ไว้ในสภาพที่ดีและจะเป็นสถานที่ทัศนศึกษาของประชาชนต่อไป

ในต่างประเทศเฉพาะประเทศแถบสแกนดิเนเวีย เช่น ประเทศนอร์เวย์ ได้ให้ความสำคัญแก่สิ่งก่อสร้างที่ทำด้วยไม้มาก การเข้าชมต้องถอดรองเท้า ห้ามสูบบุหรี่ ห้ามใช้แฟลซถ่ายรูปจึงจะสามารถรักษาสิ่งก่อสร้างด้วยไม้ไว้ได้นาน ทั้งๆที่ไม้ที่นำมาก่อสร้างจะเทียบกับบ้านสักทองหลังนี้ไม่ได้ ในประเทศญี่ปุ่นและประเทศจีนสิ่งก่อสร้างด้วยไม้ โดยเฉพาะเสาจะถูกทาสีทับอย่างหนามองไม่เห็นเนื้อไม้ฉะนั้นแนวทางในการสร้างบ้าน  “บ้านสักทอง” จึงยึดแนวทางอนุรักษ์คุณค่าของไม้สักทองซึ่งเป็นของหายากไว้ในสภาพที่เป็นธรรมชาติที่สุด นอกจากนั้นมีความคิดเสียดายสถาปัตยกรรมสมัย 70-80 ปีมาแล้วที่การสร้างบ้านได้เลียนแบบชาวตะวันตก เช่น บ้านตามแนวถนนสาทรซึ่งเรียกว่าบ้าน “แบบขนมปังขิง” บ้านแบบนี้น่าเสียดายที่ไม่มีใครคิดสร้างขึ้นอีกรวมทั้งบ้านที่มีอยู่ในปัจจุบันก็มีสภาพทรุดโทรมและถูกรื้อถอนไปในที่สุด จึงมีความคิดนำไม้สักทองมาสร้างบ้านตามแนวทางบ้าน “แบบขนมปังขิง” เพื่อเป็นการผสมผสานแนวทางตะวันออกและตะวันตกเข้าด้วยกันอย่างกลมกลืนตามรอยพระยุคลบาท พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

“บ้านสักทอง” หลังนี้ไม่ได้สร้างขึ้นเพื่อเป็นที่อยู่อาศัยแต่ได้แสดงให้เห็นว่าการสร้างบ้านโดยไม้สักทอง ซึ่งมีเสาเกินกว่าสองคนโอบ ถึง 59 ต้น พื้นกระดานแผ่นใหญ่และทุกส่วนทำด้วยไม้สักทั้งสิ้นสามารถสร้างเป็นบ้านพักอาศัยได้อย่างสวยงาม

“บ้านสักทอง”หลังนี้สร้างขึ้นเพื่อต้องการอนุรักษ์ไม้สักทองส่วนหนึ่งไว้ไม่ให้ถูกขายไปแปรรูปเป็นชิ้นส่วนเล็กและปราศจากคุณค่าไปในที่สุดแต่ต้องการอนุรักษ์ไว้เป็นสมบัติของชาติสืบไปเยาวชนทั้งหลายจะมีโอกาสชมความยิ่งใหญ่และความงดงามของไม้สักทองซึ่งเคยเป็นสินค้าส่งออกสำคัญของไทยสิ่งหนึ่งนอกจากข้าว แต่สิ่งเหล่านี้ได้กลายเป็นอดีตแล้วเพราะการทำลายป่าของผู้ที่เห็นประโยชน์ส่วนตนมากกว่าส่วนรวม

“บ้านสักทอง”   ได้ถูกสร้างขึ้นในปี พ.ศ. 2532 เสมือนคืนชีวิตให้กับบ้านแก้วอีกครั้ง แต่สิ่งสำคัญยิ่งเหนืออื่นใดก็คือการที่บ้านสักทองนี้เป็นสิ่งที่ยืนยันถึงความต้องการที่จะอนุรักษ์ไม้สักทองไว้เป็นสมบัติของชาติตลอดจนให้เยาวชนทั้งหลายมีโอกาสชมความยิ่งใหญ่ความงดงามของไม้สักทองที่เก่าแก่และผูกพันกับวิถีชีวิตของชาวไทยที่มี่ต่อไม้สักมาอย่างยาวนาน

ต่อมา ศาสตราจารย์ดร.อุกฤษ-ท่านผู้หญิงมณฑินี มงคลนาวิน ประธานและรองประธานโครงการบูรณะพระอารามวัดเทวราชกุญชรวรวิหาร มีจิตศรัทธาถวายบ้านสักทองหลังนี้ให้แก่วัดเทวราชกุญชรเพื่อเป็นแหล่งเรียนรู้การอนุรักษ์เป็นศูนย์เผยแพร่ความรู้ด้านพระพุทธศาสนาและเพื่อเป็นการเฉลิมฉลองในวโรกาสที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ครองสิริราชสมบัติครบ 60 ปี  ในปี พ.ศ. 2549 และทรงมีพระชนมายุครบ 80 พรรษา ในปี พ.ศ. 2550 โดยมีชื่อว่า “อาคารพิพิธภัณฑ์สักทอง”จะจัดเป็นพิพิธภัณฑ์ด้านพระพุทธศาสนาที่สำคัญเพื่อประโยชน์แก่ประชาชนทั่วไปทั้งชาวไทยและต่างชาติ

นโยบายและวัตถุประสงค์ในการก่อสร้างพิพิธภัณฑ์สักทอง

1. เพื่อการอนุรักษ์

บ้านไม้สักทอง ซึ่งเป็นมรดกของชาติและสร้างจิตสำนึกของคนไทยให้ตระหนักถึงความสำคัญของไม้สัก ซึ่งเคยเป็นสินค้าส่งออกสำคัญของประเทศไทยและปลุกสำนึกการอนุรักษ์ป่าไม้ของชาติ

2. เพื่อการศึกษาและการเรียนรู้

การใช้หลักวิทยาศาสตร์ในการวิเคราะห์หาอายุของไม้สักทองขนาดใหญ่ 2 คนโอบ จำนวน 59 ต้น ของพิพิธภัณฑ์สักทอง ซึ่งมีอายุมากกว่า 479 ปี และการศึกษาเหตุการณ์ทางประวัติศาสตร์โดยเปรียบเทียบจากวงปีของเสาไม้สักทอง

3. เพื่อการศึกษาเรื่องของพระพุทธศาสนา

โดยการศึกษาพระประวัติและเรื่องราวทางประวัติศาสตร์ของสมเด็จพระสังฆราชแห่งกรุงรัตนโกสินทร์ทั้ง 19 พระองค์ ในรูปแบบของหุ่นขี้ผึ้ง (ไฟเบอร์กลาส) และประวัติของพระอริยสงฆ์ไทยทั้ง 19 รูป

4. เพื่อการศึกษาคุณธรรมของคนไทย

ได้สอดแทรกหลักในการดำรงชีวิตของ ศาสตราจารย์ ดร. อุกฤษ มงคลนาวิน ในเรื่องสำคัญอาทิเช่น ความกตัญญู การเฉลี่ยความสุขเมตตาธรรมค้ำจุนโลก ความเป็นผู้ให้ไม่ใช่ผู้ขอ กฎแห่งกรรม การทำดีคือดี การทำชั่วคือชั่ว สุขอื่นใดยิ่งกว่าสุขใจไม่มี เป็นต้น

พิพิธภัณฑ์สักทอง วัดเทวราชกุญชร กรุงเทพมหานคร